2013/10/14

Teatro Real: Die Eroberung von Mexico (Wolfgang Rihm)

[texto en español]



Ehundaka opera emanaldi ikusi eta entzun arren oso gutxitan izan naiz hain konsziente bizi izandako unea neure operazaletasunaren historia pertsonalerako une garrantzitsua izango litzatekela. Madrilgo Teatro Realetik atera bezain pronto jakin izan nuen beti gogoratuko nukeela emanaldia eta etorkizunean gero eta zailagoa izango litzakeela honako esperientzia errepikatzea.

Meritoa obran dago, Wolfgang Rihmen Die Eroberung von Mexico (Mexikoren konkista). Hemen azaldu nizuen opera honen ardatz nagusiak baina onartu behar dut neure opera honen ulermena handitu dela nahikotxo opera zuzenean entzun eta gero. Honetarako giltza izan da Pierre Audi eszena zuzendariaren habilezia musikaren gordintasuna eta krudelkeri poetikoa ongi isladatzeko. Horretarako eskenatokiaren erdian jarritako egitura karratua erabali zuen, egitura hau pezoi batez inguratuta zegoelarik. Pezoitik, insektuak balira bezala, abesbatzakide eta aktoreak atera eta sartu egiten ziren, efektu optiko interesgarriak lortuz. Baina hauek ez ziren irudi erakargarri bakarrak, proposamen artistikoan ere hologramak erabili zirelako eta  beharbada txalogarrienak tamaino handiko eskeletoak izan ziren.

Honekin batera azpimarragarria da Alejo Pérez arjentinarraren zuzendaritzan egindako lana, zaila benetan hiru eremu desberdinetan kokatuak zeuden musikariak koordinatu behar zituelako. Talde nagusia ohiko lekuan egon arren, hirugarren taldea alboko bi palkoetan eta errege-palko delakoan zegoelarik. Orkestran metal-instrumentu eta bereziki perkutsioa nagusitzen dira eta perkutsio soinu-tresnak antzoki osoan zehar sakabanaturik zeuden, efektu akustiko oso bereziak lortuz.

Hala ere talde baten lana txalogarria izan bazen Intermezzo Abesbatza burututako lana izan zen; Rihmek eskatutako kantua xuxurlak, hasperenak eta soinu onomatopeikoetan oinarritzen da eta zailtasun ugari gainditu beharko zituen abesbatza. Aspaldiko partez entzundako partehazrtzerik bikainena.

Ahots nagusiak bi dira: Montezumaren papera Ausrine Stundyte soprano lituaniarrak bete zuen eta ederki egin zuela esan dezakegu. Abesteaz gain aktore bezala ere esijentzi maila handia eskatzen zion Pierre Audik eta hemen ere ez zen makala ibili. Askoz apalakoa, bere ahotsa ahulegia baita, Hernan Cortesen rolaren ardura hartu zuena, Holger Falk baritono austriarra. Orkestrarako fosoan beste bi ahots zeuden, biak muturreko tesiturak bereganatzen. Sopranoa, Caroline Stein alemaniarra izan zen; kontraltoa, berriz, Katarina Bradic serbiarra. Biek ederki burutu zuten beraien ardura.

Die Eroberung von Mexikoren emanaldiek bat egin dute Gerard Mortier zuzendari artistikoaren agurrarekin. Minbiziaz jota Mortierek orain oso erronka serioa du: bere bizitza salbatzea. Ikusle guztioi egindako oparia benetan zoragarria izan da eta nahiz eta emanaldian zehar pertsona batzuk alde egin (operaren ehun minutu luze atsedenaldirik gabe eskeini ziren eta onartu behar dugu musika hau ez dela batere erreza) gehiengo handi batek disfrutatu eta txalotu egin zuen espektakulua. Ziur naiz etorkizunerako emanaldi hauek mugarriak eta, aldi berean, garai baten sinboloa izango direla.

Fitxa teknikoa: Wolfgang Rihmen Die Eroberung von Mexico (1992), Ausrine Stundyte (Montezuma, sopranoa), Holger Falk (Cortez, baritonoa), Graham Valentine (Ohiukatzen duen gizona, aktorea), Caroline Stein (sopranoa), Katarina Bradic (kontraltoa), Madrilgo Teatro Realeko Abesbatza eta Orkestra, Alejo Pérez (zuzendaria). Madril, 2013ko urriren 12a.





Tras varios cientos de funciones operísticas puedo afirmar que pocas veces he sido tan consciente de estar viviendo un momento que en mi memoria de aficionado iba a perdurar por siempre. Nada más abandonar el madrileño Teatro Real supe que siempre iba a recordarla y que, además, que será cada vez más difícil vivir experiencias similares.

El merito es de la obra de Wolfgang Rihm Die Eroberung von Mexico (La conquista de México). Aquí hicimos una breve presentación de la obra y sus principales características pero he de reconocer que vivirla en directo me ha permitido conocerla más profundamente. Para ello ha sido clave la labor escénica de Pierre Audi y su habilidad para plasmar en imágenes la crudeza y la poética crueldad de la obra. Para ello Audi dispuso de una estructura cuadrada, rodeada por un foso del que salían y entraban, como si fueran insectos, cantantes y actores durante la representación, creando un efecto óptico muy interesante. No fueron estas las únicas imágenes a subrayar pues la propuesta escénica dispone de varias ellas, como las creadas a t5ravés de un holograma simulando gigantes esqueletos.

Al nivel del trabajo de Audi hay que reseñar la labor de Alejo Pérez en la dirección musical, compleja por la distribución de los tres grupos musicales, dos en el foso habitual y el tercero en los palcos laterales y en el denominado palco real. En la orquesta prevalecen los metales y, sobre todo, la percusión, desplegada a través de todo el teatro y creando sensaciones sonoras inhabituales.

Dicho todo esto conviene centrar nuestra atención en la mejo prestación musical: la del coro titular, el Coro Intermezzo. Supero las numerosas dificultades técnicas planteadas por Rihm en forma de susurros, suspiros, sonidos onomatopéyicos y similares. La mejor prestación coral en una ópera desde hace mucho tiempo.

Las voces principales son dos: el papel de Montezuma la asume una soprano, la lituana Ausrine Stundyte en este caso que cumplió con brillantez su labor. Más allá de cantar, que también, se le exige actuar y tampoco en esta labor desmereció lo ofrecido. Mucha menos interés tuvo la voz de Cortez, el barítono austriaco Holger Falk. En el foso orquestal se encontraban dos voces femeninas con tesituras extremas, la soprano alemana Caroline Stein y la contralto serbia Katarina Bradic. Ambas cumplieron a plena satisfacción.

Las funciones de Die Eroberung von Mexico han coincidido con la precipitada marcha del director artístico Gerard Mortier. Enfermo de cáncer, Mortier ha de afrontar ahora una labor principal cual es la superación de la enfermedad y estas funciones son perfecto regalo a los abonados al Real. Cierto es que algunos pocos abandonaron la función antes de terminar  de un adiós (se ofreció sin descansos en sus cien minutos de duración y hay que reconocer la dificultad intrínseca de la obra) pero la mayoría disfruto de la obra y aplaudió el espectáculo. Tengo la seguridad de que quedaran para el futuro como funciones referenciales, símbolo de una época.  


Ficha técnica: Die Eroberung von Mexico, de Wolfgang Rihm (1992), Ausrine Stundyte (Montezuma, soprano), Holger Falk (Cortez, barítono), Graham Valentine (Hombre que grita, actor), Caroline Stein (soprano), Katarina Bradic (contralto), Coro y Orquesta del Teatro Real, de Madrid, Alejo Pérez (dirección musical). Madrid, 12 de octubre de 2013.

2 comentarios:

Anónimo dijo...

Opera honen musika zatitxo bat besterik entzunda nuen.Metala,perkutsioa...otza iruditu zitzaidan.Ondoren idatzitako explikazioak eta fragmentoak entzun nituen.Beste modu batean sentitu nuen.Beraz zuk diozu ,eszenan habilezi handia erakutsi duela Audik ekintza poetiko eta dramatiko hau agertuz,eta zihur ba, hemen entzundako eta adierazten duzunarekin ez nintzela aretotik joango nere ezjakintasunarekin.Hau abesteko ona izan behar dela iruditu bai zait.Ona eta...gehiago.

Enrique dijo...

Ez nau harritzen hoztasuna adieraztea, lehendabiziko inpresioa hau izan daitekeelako. Beraz, nik kronikan diodan bezala, opera honen benetako dimentsioa zuzenean ikusterakoan ulertu dut eta, benetan diot, hoztasunatik urrun dago oso.
Beste gauza bat da hau abestea. Zaila baino zailagoa izan behar da, abesbatzaren lana bereziki. Erronka bezala onartzen dut proposamena baina sufrituko genuela argi dut.